Gencay Serter ile 11 ili etkileyen Kahramanmaraş zelzeleleri ve yeni yapılaşmayı konuştuk.
– 11 ili etkileyen Hatay, Maraş ile Adıyaman’ı neredeyse haritadan silen sarsıntıda sizce planlama açısından ne Cin kusurlar eksikler vardı?
Yıllardır, kent Plancıları Odası olarak savunduğumuz tahlil; şimdiki yer bilimsel etütlerin bağlayıcı biçimde yapılması, doğal ve insan kaynaklı tehlikeler karşısında alınacak sakınım tedbirlerinin direkt Bayındırlık planlarına işlenmesi, bu tedbirlerin insan ve diğer canlı varlıkların Ömür haklarını önceleyecek biçimde hayata geçirilmesidir.
Fakat gelinen noktada; bırakın zelzeleyle Birlikte öbür afetleri de gözetecek bütüncül tedbirleri içeren planların hazırlanmasını, Marmara Zelzelesi ve ardından Van ve İzmir’de yıkıcı zelzeleler yaşamış olmamıza Karşın hala toplanma alanları, kaçış rotaları üzere direkt zelzeleyle bağlı en Temel gerekliliklerin bile planlarda gözetilmediği görülmüştür. Felaketten kurtulanlar bakımından toplanma alanları, Aleni alanlar, eğitim ve sıhhat tesisleri üzere toplumsal donatı alanlarının eksikliği nedeniyle süreksiz olarak sığınılacak bir tesis/alan bulunamamıştır. Bu konularda Gerekli tedbirler alınıp planlarda Gerekli düzenlemelerin yapılmış olması gerekiyordu. Bu gereklilikler ortadayken çekme aralıkları ve Bina yaklaşma sonlarının bile uygulanmadığı planlama süreçleri sürdürülmüştür.
Ayrıca bütüncül planların rant odaklı uygulamalar sonucunda büsbütün kadük kaldığı bir sistem yaratılmış durumda. Plandan fazla yapılaşma sürecinin bütün bileşenlerini kapsayan Yargıç inşaat odaklı kalkınma paradigmasının yarattığı bir çürüme Laf konusu. Bu nedenle, hayatı önceleyen dirençli kentlerin inşa edilebilmesi için bu anlayışın büsbütün terk edilmesi gerekiyor.
– Birtakım zelzele bölgelerinde Çabucak konutların kurulacağı alanlar belirlendi. Bu yeni kurulacak kentin planlaması açısından ne kadar yanlışsız, nasıl bir planlama çerçevesinde tekrar yapılaşmaya gidilmeli?
Birçok Vilayet ve ilçemizde yıkımlar kent ölçeğinde oldu. Problem Şayet kentsel ölçekte ise tahlil de öncelikle kentsel ölçekte aranmalı. Bizim burada yapmamız gereken kentlerin ayağa kaldırılmasıdır. kent ticareti, endüstrisi, ulaşımı, altyapı ve üstyapı kurgularıyla, konutuyla bir Tüm olarak kurgulanmalı. Ve en değerlisi uzun vadeli kestirimler göz önünde bulundurularak bu yapılmalı. Kentlerin barındırdığı bu Fazla değişkenli, karmaşık yapıyı uzun vadede akılcı biçimde kurgulamanın Biricik yolu planlamadır. Lakin şu Lahza bütüncül planlama maalesef periyot dışı bırakılmış durumda.
Depremde yerlerini yurtlarını kaybetmiş yurttaşlarımız için barınacakları konutlara biran Evvel kavuşmaları elbette isteğimizdir. Fakat bütünden kopuk yalnızca konutlara odaklanmış bir yer seçim pratiğinin kent ölçeğinde ele alınmadığı Vakit sıkıntılar yaratma ihtimali yüksektir. Zira kentlerimiz artık zelzeleyle Bir arada öteki birçok afet riskiyle de karşı karşıyadır. Sel, Besin krizi, kentsel ısınma üzere sıkıntılar artık bütün dünya üzere ülkemizde de Çehre yüze kaldığımız meselelerdir.
RİSKLER GÖZETİLEMİYOR
* Bu riskler göz önüne alınmıyor mu?
Kentlerimizde sürdürülecek planlamanın bütün bu riskleri göz önüne alarak yapılması gerekiyor. Halbuki zelzele bölgesinde yürütülen süreç bu risklerin hiçbirini gözetmemekte. Yalnızca yer uygunluğuna dayalı bir siyaset ile planlama pratiği büsbütün devir dışı bırakılarak Hal planlarına bağlı ruhsatlandırma süreci devreye alınmıştır. Meralarla birlikte, Orman Kanunu ek 16 hususu uyarınca orman dışı sayılan, fakat ekolojik olarak ormanın devamı ve asli niteliğindeki alanları Hane yapılaşması için Müsait alanlar haline getiren 126 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi yürürlüğe girmiştir. Meralar ve orman alanları hem Besin krizi hem de global ısınmanın kentler üzerindeki yakıcı tesirlerini azaltma manasında değerle müdafaamız gereken alanlardır.
Tüm bunlarla Bir arada en nihayetinde nitelikli, toplumsal donatı alanları yüksek, kentli yurttaşlarımız için konfor yaratan kent kurguları ve Ömür alanları yaratmamız artık bir mecburilik. Bu da lakin kent bütününde, yöre halkının iştirakiyle ve planlama mesleğinin bilimsel gerekliliklerini yerine getirerek hayata geçirilebilir. Lakin gelinen noktada ülkemizin tahminen de mesleğimize en Fazla gereksinim duyduğu bir devirde planlama Uğraş alanı devir dışı bırakılmıştır.
ŞEFFAFLIK ŞART
– Şu basamakta zelzele bölgelerinde kenti Öbür yere taşımak mı yanlışsız yoksa eski yerinde kurmak mı, burada nelere dikkat edilmeli?
Bir kenti planlarken planlama Uğraş unsurlarını gözetiyor ve rasyonel yolları uyguluyorsanız bu Cin kararları kestirmeden almanız Mümkün değil. Münasebetiyle Aka yıkım gören kentlerimizde, ayakta kalan Bina stokunun durumu ile Birlikte kent bütünü ve yakın etrafını içine Meydan yer bilimsel etüt çalışmalarının yapılması gerekiyor.Yer bilimsel data yer seçimi için planlama mesleğinde ele alınacak bilgilerden yalnızca bir adedidir. Bu bilgi ile Birlikte diğer doğal tehlikeler (taşkın, çok hava olayları vb.) ulaşılabilirlik, doğal eşikler, yöre halkının talepleri üzere konuların hepsi bir ortada değerlendirildikten sonra bu Cin yer seçim kararları alınabilir. Ayrıyeten unutulmamalıdır ki bu kentler yüzlerce yıllık geçmişi olan yerleşimlerdir ve bu kentlerimizde insanların eski yaşadıkları bölgelere yerleşme talepleri olacaktır. Şayet mühendislik bu türlü bir duruma müsaade vermiyorsa hangi bölgelerin nerelere taşınacağına ait sürecin Aleni şeffaf ve halka anlatılarak yapılması gerekiyor.
– Her kent için başka planlama yapmak Laf konusu olacak mı, Yönetmelikler buna müsaade veriyor mu?
Planlama mesleği uygulama kademesinde yörenin özgünlüklerine nazaran devinim etmeyi anne unsur olarak belirlemiştir. Planlar yapılırken yörenin tarihi, bölge beşerinin kültürel talepleri, toplumsal hayatlarına Ahenk manasındaki Dilek ve istekleri göz önüne alınmalı. Her ne kadar yönetmelikler ve kanunlar bütün ülke geneli için uygulanan düzenlemeler olsalar da -ki hukuksal düzenlemelerin bu türlü bir istikameti de vardır ve normaldir- planlama basamağında bu Cin özgünlükleri yer kurgusunda yaratma imkanınız var. Planlama işte bu yüzden Gerekli ve değerlidir.
Ancak birçok ülke örneğinde olduğu üzere kentlere has, yörenin kendine has eğilim ve karakteristiğini gözeten tüzel düzenlemelerin yapılması da artık gündemimize gelmesi gereken bir evre olmalı. Yörenin iklim, materyal, toplumsal ve ekonomik Bina özelliklerini önceleyen; bu mevzuda Biricik tipleşmenin önüne geçecek biçimde bağlayıcılığı olan ikincil hukuksal dokümanların hazırlanmasında da elbette fayda var.
PLANCI İSTİHDAMI BİLE YOK
– Sarsıntısı de göz önüne aldığımızda şu anda Türkiye’de kâfi sayıda ve nitelikte Belde plancısı Mevcut mı?
Kesinlikle yok. Şu Lahza birçok belediyede Özellikle zelzele bölgesindeki birden fazla yerleşimdeki belediyelerde plancı istihdamı yok. Bu sebeple birçok yerde planlar; teknik, halk faydası, mevzuat açısından Gerekli incelemeyi yapacak bir plancı değerlendirmesi olmaksızın meclise sunuluyor. Plancı varsa dahi birçoğunun Amel garantisi olmadığı için siyasi karar vericilerin eğilimine, isteğine boyun eğmek zorunda kalıyor. Planlar birçok Defa halk faydası ve şehircilik prensipleri üzerinden kontrol olmaksızın meclise sunuluyor. Mecliste seçimle gelen şahıslar oyluyor ve plan onaylanıyor. Bu kurgunun değişmesi ve planların teknik kontrolünü güçlendirecek düzenlemelerin yapılması lazım. mesela birinci evrede yapılması gereken en öncelikli Amel plancı istihdamının olmadığı yerlerde plan onay sistemlerinin işletilmemesi ve plancıların takımlı Amel garantisine sahip olmalarının sağlanmasıdır.
Plancı istihdamının olduğu Kuruluş ve kuruluşlarda da bu sayı mutlaka kâfi değil. Buna Karşın yıllık 2000 üzerinde mezun veren bir kısım haline geldik. Mezunlarımızın birçoğu işsiz olarak kalıyor.
Şehir plancısı istihdamının her halk kurumunda artırılıp, Belde plancılarının teminatlı biçimde çalışma imkanlarına kavuşmaları sağlanmalı. Eğitimde kaliteyi artırmak ismine Talebe sayısı ve kısım sayısı biran Evvel azaltılmalı.
– nihayet 20 yılda sizce AKP planlama yaparken neleri önceliklendirdi, nerelerde yanılgı yaptı?
AKP kendi iktisat siyasetini tartıyla gerçek bölüm üzerinden değil, inşaata dayalı olarak kurdu. Bu dar bir etrafın süratlice zenginleştiği, insanların üretimden koptuğu, kent ve kır toprağının ise rant imkanları üzerinden değerlendirildiği bir süreci yarattı. İnşaat kesiminin büyümesi için kentsel rant itici Güç olarak kullanıldı. Ve planlama bu manada rant pahasını yükseltmek için kullanılan bir araç haline dönüştürüldü. Bu Gaye doğrultusunda ormanlar, yaylalar, kıyılar, sulak alanlar yağmalandı ve Geri dönülmez biçimde ziyan gördü. Halbuki planlama, özünde kamusal faydayı artırmayı hedefleyen ve yerde eşitliği yaratmayı önceleyen bir Uğraş olmak durumundadır. halk kaynaklarını koruyup, mekânsal eşitsizlikleri minimuma indirerek cemiyet refahını artırmak yerine AKP devrinde bir avuç varsılın daha da zenginleşmesi için planlama özüne karşıt biçimde araçsallaştırılmış ve cemiyet faydasını önceleyen ruhundan koparılmıştır.
Yorum Yok