ABD Ulusal Emniyet Danışmanı Jake Sullivan’ın 27 Nisan 2023 tarihinde Brookings Enstitüsü’nde yaptığı Kıymetli konuşma, milletlerarası kamuoyunda yankı uyandırdı. Biden idaresinin ‘güvenlik’ eksenli iktisat programının kapsamlı bir sunumu olmasının yanı sıra, yeni birtakım ipuçları içermesi bakımından da konuşma çarpıcıydı.
Jake Sullivan’ın konuşmasından hareketle Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Seriye Sezen’e ABD Hariç siyasetinin yeni devrini, iktisat siyasetleri konusunda mümkün senaryoları ve Çin ile rekabeti harici.com.tr’ye kıymetlendirdi.
Prof. Sezen’in, iktisatta devletin daha Çok ‘görev üstlenmesi’, Amerikan siyaseti ile Amerikan sermayesi ortasındaki uzlaşı imkanları, ABD ve Çin’in Avrupa ülkeleri ve gelişmekte olan ülkeler ile münasebetleri konusunda değerlendirmeleri nihayet derece dikkat cazip.
Sullivan’ın konuşmaları, Trump devri siyasetlerinin ayrıntılandırılmış hali…
Jake Sullivan’ın konuşması, ABD’nin global hegemonyasındaki gerilemeye ait bir müddettir lisana getirilen kanıların bir yansıması üzere görünüyor. Özetle, neoliberalizm ve globalleşme, ABD için artık işe yaramamaktadır. Artık iktisadi korumacılık, devlet müdahalesi, jeopolitik gündemdedir. Sizce bu temalar, Biden seçimleri kazansa da kazanmasa da ak Saray’a damga vurmaya devam edecek mi?
Hiç kuşku yok devam edecektir. Zira Problem Biden ya da Öbür başkan yahut Cumhuriyetçiler ile Demokratlar ortasında siyasal gündem farklılaşması, siyaset öncelikleri değildir. Her iki parti ortasında, bunların önderleri ve siyasetleri ortasında birtakım nüanslar bulunabilir lakin Amerikan siyasetinin önceliğini “ulusal çıkar” belirler. Farklılaşmalar da bu çıkarların nasıl korunacağı, ya da çoğaltılabileceği üzerindedir. Kaldı ki, Sullivan’ın konuşmasında öne çıkan Problem alanları, özü itibariyle Trump devri siyasetlerinin, daha inceltilmiş üslupla, daha ayrıntılandırılmış hali olarak da görülebilir. Tıpkı vakitte konuşmanın kapsamı, geniş ölçüde, Biden’ın reis olmadan, Ocak 2020’de, Foreign Affairs’de yayımlanan, “Why America Must Lead Again: Rescuing U.S. Foreign Policy After Trump” başlıklı makalesinin içeriği ile, neoliberalizm eleştirisi üzere gelebilecek, “piyasanın her şartta verimli olduğunu ve her türlü büyümenin uygun olduğunu varsaydık lakin yanıldık” üzere naif değerlendirmeler dışında, Kıymetli ölçüde örtüşmektedir.
Öncelikle birkaç saptama yapmakta Yarar var. Birincisi, kapitalizmin krizlerine bağlı olarak devlet-piyasa bağlarının güncellenmesinin sürekliliği. Bunu geçmiş krizlerde de yaşamıştık, bugün de yaşıyoruz. Bu bağlamda, sistemin her krizinde, krizin niteliğine nazaran devletin Geri çekilmesi yahut misyon üstlenmesi sistemik bir durum.
İkincisi ise, 21. yüzyılda, ABD’nin global hegemonyasına Saha okuyan bir Sıkıntı olarak Çin’in yükselişidir. Globalleşme, globalleşmenin başlatıcısı ABD’nin önüne Çin’i çıkardı, Çin geniş ölçüde globalleşmenin bir eseridir. Trump’ı anti-küreselleşmeci, esirgeyici siyasetlere yönelten, Çin’in, globalleşmeden ABD’den daha Fazla yararlanır ve hatta liderliğini tehdit eder hale gelmesidir. diğer yandan, Trump’ın, “küreselleşme artık benim yararıma çalışmıyor, içe dönelim” demesiyle globalleşme sona ermedi. Çin kendi globalleşme teşebbüsünü, Jenerasyon ve Yol Teşebbüsünü, başlattı ve kimi Avrupa ülkeleri dahil, Özellikle gelişmekte olan ülkeleri bu teşebbüse iç etti.
Biden periyodunda yapılan, Çin-ABD ortasındaki ticaret açığının giderilmesi, ABD’li şirketlerin yatırımlarını ülkeye yöneltmesi üzere Trump siyasetlerinin daha üst düzeylere taşınmasıdır. Evvelki periyodun “demokrasiler-otokrasiler” telaffuzunun kullanılarak NATO ülkelerinin ABD tarafına çekilmesi, Çin’in teknolojik ilerlemesini baskılama teşebbüslerinin sertleştirilmesi, Jenerasyon ve Yol Teşebbüsüne karşı yeni teşebbüsler başlatılması, bu bağlamda belirtilebilir. Özet olarak, iki idarenin siyasetleri birebir dertten beslenmektedir. ABD, önüne çıkan Çin’i daha Çok güçlenmeden engelleyerek hegemonyasını muhafaza eforu içindedir.
Diğer yandan, Biden periyodunda jeopolitiğin öne alındığı yolundaki değerlendirmelere uzaklıklı durduğumu belirtmeliyim. Bu kavramı ister başlangıçtaki dar manasıyla ister günümüzde içeriği daha doldurulmuş haliyle ele alalım, bir devletin ekonomik, askeri ve her türlü Emniyet çıkarları/politikaları jeopolitikten Müstakil değildir. ABD’nin ekonomik siyasetleri ile global liderliği birbirine sıkı bağlarla bağlıdır. Bu nedenle İç politika-ekonomi ve Hariç siyasete istikamet veren jeopolitik biçiminde farklı başlıklar altında pahalandırmak yerine bunlar ortasında neden-sonuç bağı kurmak da Yarar vardır. Günümüzde, ABD’nin global liderliği tartışmalı hale geliyorsa, bu durum; ABD’yi dünyaya istikamet veren bir ülke yapan ekonomik, teknolojik, mali vb. alanlardaki gücünün “görece” zayıflamasının, ya da en azından bunun da tartışılır hale gelmesinin sonucudur. ABD açısından durumu daha da ağırlaştıran ve acil hale getiren Çin’in bir Güç olarak ortaya çıkışıdır.
Sonuç olarak, Çin’i engellemek ve ABD’yi yine tartışmasız dünya liderliğine oturtmak, seçimi kim kazanırsa kazansın anne siyaset olacaktır. Bu hususta Cumhuriyetçilerle Demokratlar ortasında bir uzlaşma olduğu üzere, kamuoyu yoklamaları, her iki parti seçmenlerinin Çin’e yaklaşımları ortasında kayda değer bir farklılaşma olmadığını göstermektedir.
ABD-AB İTTİFAKI SAĞLAM VE KALICI DEĞİL
Sullivan’ın konuşması, ABD’nin müttefiklerine de bir bildiri görünümünde. ABD’nin kendi ortaklarını da ortak bir iktisadi stratejiye sıkı sıkıya bağlamak istediği şartlarda, ABD-Çin rekabetinde taraf olmak istemeyen yahut bu rekabetten faydalanmak isteyen ülkeleri ne beklemektedir?
ABD ve Çin rekabeti öteki ülkeleri de bir tercih yapmaya zorluyor. öbür ülkeler açısından sorun, iki Güç ortasındaki devam eden çekişme karşısında sadece bugün üzerinden değil, bu çekişmenin global düzey açısından alacağı biçime nazaran hallerini belirlemek zorunda kalmalarıdır.
Dünya ülkelerini, batı merkezci terminolojiyle, “Batı-Doğu”, “gelişmişler-azgelişmişler”, “güney-kuzey” üzere ayrımlar üzerinden kıymetlendirmek yaygın olmakla Birlikte bu Cin ayrıştırma, ayrışmanın kabulüne dayalı kıymetlerin doğruluğu bir yana bu sınıflandırma içinde yer Meydan ülkeleri bir Tüm halinde kıymetlendirme yanlışına da götürüyor bizi.
AB ülkelerinin durumuna gelince. Her ne kadar Ukrayna’nın işgaliyle, Rusya’ya (ve Çin-Rusya işbirliğine) karşı bir ABD-AB ittifakı ortaya çıkmış görünmekle birlikte, bu ittifakın sağlam, kalıcı olmadığı niyetindeyim. Çin’in ABD için manası ile Avrupa ülkeleri için manası tıpkı değildir. AB, Çin’in en Kıymetli ticaret ortağı olmasının dışında her ülkenin çıkarları farklılaşmaktadır. Hakikaten Macron’un Çin ziyareti sonrası yaptığı, ABD’ye bağımlılığın sakıncalarına dikkat çeken, iki Güç ortasındaki çekişmede Avrupa’nın stratejik özerkliğini kaybederek vassal devletler haline dönüşme riskine karşı uyarısı, bu ayrışmanın göstergesidir. Avrupa ülkeleri ortasındaki tarihî çekişmeleri, uyuşmazlıkları da unutmamak gerek.
Sonuç olarak, embriyo halindeki, anne bileşenleri ABD ve Çin’in olduğu yeni bir dünya sistemi biçimlenirken, öteki ülkeler de ister istemez, çıkarları doğrultusunda, pozisyonlarını güncelleme zaruriliği ile karşı karşıyalar. Pozisyonlar da soyut bedeller, unsurlar üzerinden değil maddi çıkarlar üzerinden şekillenecektir.
DAHA Çok halk KAYNAĞI özel BÖLÜME TAHSİS EDİLECEK
ABD’nin bilgili şartlarda kendisini yine sanayileştirmesi Mümkün müdür? Üstelik Sullivan, bunun için hem Demokratların hem de Cumhuriyetçilerin bir konsensüse varmasını bekliyor. Amerikan İç siyasetindeki düğümler bu türlü bir işbirliğine yol verebilir mi?
Sullivan’ın, reis Kennedy’nin “yükselen bir dalga bütün tekneleri kaldırır”, kelamına atıfla “ya Bir arada yükseleceğiz ya da düşeceğiz” uyarısı, Cumhuriyetçilere olduğu kadar Amerikan sermayesine de bir İkaz olarak göründü bana. Sullivan, Çin karşısında kaybedersek daima Birlikte kaybedeceğiz telaffuzuyla endüstrileşmeyi partiler üstü, Ulusal bir Sıkıntı olarak ortaya koymakta.
Önerilen endüstrileşme stratejisi, Amerika’nın rekabet gücünü artıracak yeni teknolojiler ve yenilenebilir güç üzere alanları hedeflemekte. Gerçekten Sullivan, geçmişin başarılı endüstrileşme örneği olarak, internet, NASA ve DARPA’yı Örnek vermektedir. Geçmişteki bu örnekler ile 2022’de çıkarılan, Özel bölüme teşvikler içeren, Cumhuriyetçilerin de desteklediği CHIPS ve ilim Yasasının gösterdiği üzere, Özellikle askeri tabanlı olmak üzere bütün üretimin dönüştürücü ögesi olan ilim ve teknolojinin örgütlenmesi, finanse edilmesi, yönlendirmesinde ABD’de devletin rolü sanıldığından daha fazladır.
İkinci olarak, Amerikan üslubu endüstrileşme, piyasa güçlerinin alanını daraltan ya da onun yerini Meydan geniş ölçekli halk yatırımları aracılığı ile değil, daha Çok halk kaynağının Özel dala tahsisini içerecek görünmektedir. Bu nedenle, Yeni Washington Uzlaşması, Washington Uzlaşmasından bir kopuşu değil, ABD’nin aktüel muhtaçlıkları doğrultusunda revizyonunu nitelemektedir.
Amerikan siyasetine taraf verenlerin ekonomik seçkinler ve Amel dünyasının çıkarlarını temsil eden örgütlü kümeler olduğu bilinmektedir. Bu nedenle Cumhuriyetçiler ve Demokratlar ortasındaki uzlaşmadan daha Fazla kritik olan soru şudur: Amerikan sermayesi ile Cumhuriyetçi ya da Demokrat Amerikan siyaseti ortasında bir uzlaşma sağlanabilir mi? Bu uzlaşma, Ulusal Menfaat ile kar maksimizasyonu ortasındaki örtüşmeye bağlıdır.
ÇİN’LE REKABETİ BELİRLEYECEK BÖLÜM YENİ KUŞAK TEKNOLOJİLER
ABD Ulusal Emniyet Danışmanının ak Saray’ın iktisadi siyasetine dair uzun bir konuşma yapması, global iktisadın artık ‘güvenlik’ merceğinden değerlendirildiğinin de bir delili olsa gerek. Bu durumda, Amerikan devleti ile daha Aka bir entegrasyona sahip Özel bölüm kümelerinin daha çıkarlı çıkacağını söylemek Mümkün müdür? Bu soru tersten de sorulabilir: Önümüzdeki süreçte kapital kümeleri ortasındaki rekabetin artmasını mı beklemeliyiz, yoksa kimi ‘başların ezildiği’ kimilerinin ise uzlaşmaya zorlandığı bir tablo mu göreceğiz?
1945 sonrasında ABD’nin benimsediği kapsamlı Ulusal Emniyet anlayışı günümüzde yaygınlaştığı üzere, global Emniyet Ulusal güvenliğin sağlayıcısı, koruyucusu olarak görülmekte. Çin’in yeni Emniyet mimarisi de bu yaklaşımı yansıtıyor.
Çin’in ABD ile rekabetinde Değerli bir avantajı var. Çin’de Özel kapital giderek güçlenmekle birlikte, Çin siyaseti, bir Öbür sözle ÇKP, sermayeyi geniş ölçüde Denetim edebilmekte. özel şirketleri Ulusal önceliklere yöneltme, duruma nazaran cezalandırma-ödüllendirme araçlarına daha Çok sahip. ABD’de de ise, daha Evvel vurguladığım üzere kapital geniş ölçüde siyaseti etkileme gücüne sahip. “Önce Amerika” sloganıyla iktidara gelen Trump’ın başkanlık yarışını kaybetmesinin, globalleşme zıddı siyasetleri şirket karları için tehlike gören kapital kümeleriyle ilişkilendirildiği bilinmektedir. Öte yandan, ABD’nin şirket çıkarları iç her türlü çıkarını korumak üzere dünyanın her coğrafyasında konuşlanmış askeri üslerini dikkate aldığımızda, sadece içeriye odaklanmış bir Amerikan siyasetinin da, kapital kümelerinin işine gelmediği vurgulanmalı.
Bu bağlamda Sullivan’ın konuşması, 2024 başkanlık seçiminin ön kampanya konuşması üzere geldi bana. Temel ekonomik problemleri, gelir eşitsizliğini vurgulayan, bunun için halk yatırımlarının gereğine işaret eden ancak Tüm bunların sermayeyi ürkütmeden, dışlamadan yapılacağını beyan eden bir konuşma. Sanayi stratejisinin, ekonomik büyüme için temel, Ulusal Emniyet açısından stratejik olan ve Özel dalın Ulusal hırsları teminat altına almak için gereken yatırımları Biricik başına yapmaya Amade olmadığı muhakkak dallarla hudutlu kalacağını, Özel kesimin yerini almak üzere niyet taşımadığını vurgulaması değerli. Daha Çok halk yatırımı daha Çok bütçeyi gerektirdiğinden, bu konuşma tıpkı vakitte bütçe için onay verecek Kongre’ye de bir bildiri olarak görülebilir.
Bu siyasetten hangi kapital kümesi daha kârlı Menfaat sorusuna gelince. Biden’ın Hariç siyaseti silah sanayine ziyadesiyle hizmet etti, edecektir de. ABD’nin global liderliğinin devamını ve Çin’le rekabetini belirleyecek kesim yeni nesil teknolojiler. Bu nedenle başkanlığa kim gelirse gelsin teknoloji şirketleri de yararlı çıkmaya, devlet tarafından desteklenmeye devam edecektir. Bu bölümler birebir vakitte, “ulusal Menfaat – kâr maksimizasyonunun” çatışmadığı alanlar. nihayet olarak yenilenebilir güç dalını de eklemeliyim.
Yorum Yok