Milattan önce (MÖ) 1650-1200 yılları ortasında karar süren Hitit İmparatorluğu altın çağlarını yaşadığı periyotta Anadolu’da kuvvetli bir Medeniyet kurmuştu.
O periyotta orta, Güney ve güneydoğu Anadolu ile Birlikte Levant’ın ve Suriye’nin kuzeyini Denetim altında tutuyordu.
Bugünün Çorum ili sonlarındaki başşehir Hattuşa, yüzyıllar boyunca Hitit siyasi ve dini siyasetlerinde merkezi pozisyonda oldu.
Ancak beş asırlık imparatorluk MÖ1200 dolaylarında epey Birden ve dramatik bir halde çöktü.
Hitit hükümdarı II. Şuppiluliuma MÖ 1207 civarında iktidara geldi ve Fazla sayıda zafer kazandı.
Ancak tarihte ondan sonra kayda geçen bir Öbür Hitit hükümdarı olmadı.
Mısır hükümdarı 3. Ramses devrine ilişkin bir yazıtta (MÖ 1188-1177’ler), Hititlerin Mısır’a saldırmadan Evvel ‘denizden gelenler’ tarafından sürülerek yok edildiği belirtiliyor.
Hititlerin başşehri Hattuşa’nın da deniz kavimleri ya da Anadolu’daki akıncıların hücumlarıyla yıkıldığı düşünülüyordu.
Ancak yeni araştırmalar, kentin kraliyet idaresi tarafından bu işgallerden Evvel boşaltılmış olduğunu ortaya koydu.
Hititlerin en güzel bilinen düşmanlarından Kaşkaların akınları, İç ve Hariç çatışmalar ya da salgınlar üzere zorluklara dayanan, inançlarının ve bürokrasilerinin merkezi olan Hattuşa’yı neden terk ettikleri tarihçiler için Değerli bir soru işareti olarak kaldı.
BBC Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Cornell Üniversitesi’nde Klasik Arkeoloji Sanatı ve Bilimi Profesörü ve araştırmanın baş müellifi Sturt Manning, iklimin bunda bir Öğe olabileceğinin daha Evvel düşünüldüğünü lakin iklimdeki uzun periyotlu, seyrek değişikliklerin imparatorlukları çöküşe götürmesinin mümkün görülemeyeceğini belirtiyor:
“Bunun yerine geçmişten günümüze tarım ve hayvancılıkla geçinen birçok insan topluluğunu Olumsuz etkileyen şey, art arda devam eden ya da gitgide genişleyen, beklenmedik kriz yıllarıdır.
“Yarı kurak bir ortam bu Cin zorlukları şiddetlendirebilir. Bu nedenle, bölgedeki iklimi yüksek çözünürlükte araştırmaya çalıştık: Bu da iklimi yıllık ölçekte ele almak manasına geliyordu.”
ANTİK ARDIÇ AĞAÇLARININ YAŞ HALKALARINI İNCELEDİLER
Prof. Sturt Manning ve araştırma grubu, Hititlerin çöküş periyodunda iklimin tesirini daha geniş bir perspektiften görmek için ağaçların ıslak halkalarını inceledi.
Araştırmacılar bugün Ankara’ya yaklaşık 100 km uzaklıkta bulunan Gordion’daki Midas Höyüğünde korunmuş durumdaki ardıç ağaçlarından elde edilen ıslak halkalarının yıllara nazaran nasıl değiştiğini araştırdı.
Ardıç ağaçlarının MÖ 1200 devirlerinde yetiştiği biliniyordu.
Prof. Manning, bu ağaçların halka aralıklarının daralmasının, suya erişimlerinin azaldığı ve kuraklık şartlarının şiddetlendiği manasına geldiğini söylüyor ve ekliyor:
“Ağaç halkalarının kararlı karbon izotop tahlilini de yaparak bu öngörümüzü Denetim ettik: Daha kuru şartlarda, ağaçların yapraklarındaki gözenekler (stomalar) su tasarrufu yapmaya yatkındır ve bu türlü vakitlerde ağaç ıslak halkalarındaki karbon 12’nin karbon 13’e oranı değişir.”
Araştırmacılar bu çalışmaların sonucunda Hititlerin bir yıllık kurak devirlere alışkın olduğunu ve buna Ahenk sağladıklarını buldular.
Ancak üst üste şiddetli kurak mevsimlerinin ve buna bağlı kuraklıkların yaşanması yalnızca birkaç yüzyılda bir gerçekleşen bir olaydı.
Ve araştırmacılara nazaran bunun Biricik örneği MÖ 1198-1996 civarında yaşanmıştı.
Prof. Manning, “Üst üste 3 Yıl devam eden harika ve beklenmedik kuraklık yaşanmasının, halihazırda Fazla güçlü geçen bu devirde Hattuşa ve İmparatorluğunu varoluşsal bir krize sürüklemiş olması muhtemel” diyor.
HİTİTLER KURAKLIĞA NASIL CEVAP VERDİ?
Araştırmacılara nazaran Hititler kurak dönemlere alışkınlardı. Ve bu periyotlarla başa çıkmak için farklı tedbirler alıyorlardı.
Benzer formda barajlar inşa ederek suyu, daha sonra kullanmak üzere koruyorladı.
Bilinçli bir biçimde beslenmek için hem tahılları hem de canlı hayvanları kullanıyorlardı.
BBC Türkçe’nin sorularını yanıtlayan araştırmanın baş müellifi Prof. Manning, “Sofistike bir altyapıları vardı. Bu kombinasyonlar, beklenen zorluklara karşı makul bir dayanıklılık sağlıyordu. Mahsulün düşük olduğu/kuraklık vakitlerine ait makul beklentilerinin oluştuğu söylenebilir” diyor.
Ancak çalışmaya nazaran arka geriye gelen kuraklık yılları dirençlerini kırarak onları Geri dönülemez noktaya getirmiş olabilir.
Prof. Manning, Hititlerin depolama teknolojisi ve depolardaki mahsulleri böcek ve öbür zararlılara karşı koruyan pratiklerinin en Çok 1-2 Yıl tesirli olabildiğini aktarıyor.
Ona nazaran günümüzdekine benzeri bir kara nakliyatının Aka ölçekte yapılamıyor olması Hititlerin “üçüncü yılda akut bir felaket tehdidi” ile yüzleşmesine neden oldu.
‘HİTİLERİN ÇÖKÜŞÜNDE KURAKLIK YALNIZCA BİR FAKTÖR OLABİLİR’
Nature mecmuasında yayımlanan araştırma, Hititlerin görkemli imparatorluklarının çöküşüne dair farklı bir perspektif sunsa da sonuçlarına kuşkuyla bakan tarihçiler de var.
BBC Türkçe’ye konuşan Alman Arkeoloji Enstitüsü Boğazköy Arkeolojik Hafriyat Lideri Prof. Dr. Andreas Schachner, kuraklık meselesinin bir imparatorluğun sonunu getirmek için Biricik başına kâfi bir neden olamayacağını söylüyor:
“Araştırmanın Hititlerin yalnızca bir siyasi ve kültürel merkezinden alınan sonlu datayla bu sonuca varması, olayın karmaşıklığını Çok kolaya indirgiyor. Birebir periyotta Fazla farklı sebepler bir ortaya gelmiş olabilir ve kuraklık bu sebeplerden yalnızca biri olabilir. mesela göçler ya da sarsıntılar bunlardan kimiler. Bir hipoteze nazaran MÖ 1200 civarında bugünkü Suriye Kenar şeritlerini yıkan bir zelzele zinciri olmuştu. “
Prof. Dr. Schachner, araştırmanın daha emniyetli bir sonuca varması için daha kapsamlı datalar kullanması gerektiğini belirtiyor:
“İç Anadolu’da Fazla Çok bölgesellik Laf konusu; Gordion’daki bilgiyi Ankara’ya, Boğazköy’deki bilgiyi Gordion’a uyarlayamazsınız.”
Buna rağmen araştırmanın Hititlerin çöküşünü etkileyen karmaşık olaylar zincirinde çevresel faktörlerin rolünü birinci Defa somut bir biçimde ortaya çıkarmasının Değerli olduğunu düşünenler de var.
BBC Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Bilkent Üniversitesi Arkeoloji Departmanı Antik Yakın şark Lisanları ve Araştırmaları Kısmında öğretim üyesi alaka Gerçek, Manning ve takımının araştırmasının “Hitit devletinin kuraklıktan Dolayı çöktüğünü öne sürmekten fazla, kuraklığın ekonomik, siyasi, toplumsal ya da çevresel öteki etkenleri tetikleyen bir kıvılcım olduğunu savunuyor” diyor ve kelamlarına şöyle devam ediyor:
“Çevresel etkenlerin ve beraberinde ortaya çıkan siyasi, ekonomik ve toplumsal dönüşümlerin yalnızca devlet ya da imparatorluk ölçeğinde değil, daha Ufak ölçeklerde çalışılması gerektiğini gösteriyor.
“Daha sonraki çalışmalarda, Ufak ya da orta ölçekte insan topluluklarının devlete kıyasla bu Cin çevresel sıkıntılara karşı daha güçlü olup olmadığı ve bu Cin süreçlerle nasıl başa çıktığı araştırılmalıdır.”
Prof. Manning birkaç asırda bir gerçekleşen beklenmedik kuraklık riskinin “herhangi bir statükoyu sarsabilecek” güçte “tarihsel ölçekte bir Saha okuma” olduğunu belirtiyor.
Araştırma bu krizin öbür Problem ve tehditleri beraberinde getirdiğini öne sürüyor.
Prof. Manning, “Bu durum aslında nadiren meydana gelse de dünyamıza ziyan veren şeyleri de hesaba katmamız gerektiğini vurguluyor” diyor ve kelamlarına şöyle devam ediyor:
“Birçok kıtada geniş bir alanı etkileyen, peş peşe şiddetli kuraklıkla geçecek üç yıl, o vakitler olduğu üzere bugün de gerçek bir Saha okuma yaratabilir.”
“Kendimize şu soruyu sormalıyız: ‘Toplumumuz, ülkemiz ve dünyamız nitekim bu türlü risklere karşı ne kadar sağlam?'”
Yorum Yok